ABSTRACT
Adu domba sangat populer di Priangan, khususnya di wilayah Garut. Popularitas adu domba (Garut) tidak bisa dilepaskan dari historisitasnya. Penelitian ini ditujukan untuk mempertanyakan kemunculan domba Garut serta pertunjukan adu domba pada awal perkembangannya. Metode yang digunakan adalah metode sejarah, dengan memanfaatkan sumber berupa buku dan koran yang diproduksi pada masa kolonial. Temuan utama penelitian ini ialah kemunculan jenis domba Garut dilatarbelakangi impor domba yang diinisiasi oleh K.F. Holle untuk tujuan budidaya wol. Kawin silang domba impor dan domba lokal menghasilkan jenis domba petarung yang lazim disebut domba Garut. Pertunjukan adu domba muncul dari kebiasaan masyarakat pribumi dalam mengadu binatang, hingga berkembang menjadi hiburan yang sering diselenggarakan pada setiap event besar. Kesimpulan penelitian ini adalah sebagai domba petarung, domba Garut muncul dari ‘ketidaksengajaan’ hingga menjadi populer sejak akhir abad ke-19, dengan diiringi berbagai kecaman dari perspektif orang Eropa perihal esensi permainannya.
Fighting sheep is very popular in Priangan, especially in the Garut region. The popularity of fighting sheep can't be separated from the history that lies behind it. This research is intended to answer the questions about the emergence of Garut sheep and sheep fighting show at the beginning of its development. The method used in this research is the historical method by utilizing sources of books and newspapers produced during the colonial period. The main finding of this study is that the emergence of the Garut sheep breed was motivated by the import of sheep initiated by K.F. Holle for wool cultivation purposes. The crossbreeding of imported sheep and local sheep has resulted in the type of fighting sheep which is now commonly referred to as Garut sheep. The fighting sheep show itself emerged from the indigenous people's habit of fighting animals which later developed into an entertainment that was often held at every major event. The conclusion of this study is that Garut sheep as fighting sheep emerged from an 'accidental habits' and then became popular since the late 19th century. On the other hand, it has also drawn criticism from the perspective of Europeans who are concerned about the essence of the fighting sheep.
KEYWORDS
Adu Domba, Domba Garut, Garut, Priangan
FULL TEXT: PDF
REFERENCES
Veeteelt overdruk uit Mededeelingen der Regeering Omtrent (1926).
Advertentie. Bataviaasch Nieuwsblad, 9 September 1938.
Barwegen, M. (2005). Gouden Hoorns; De geschiedenis van de veehouderij op Java, 1850-2000. Proefschrift Landbouwuniversiteit Wagenigen.
Binnenland. Tegal. De Indische Courant, 9 Agustus 1928.
Bokkengevechten. Kaoem Moeda, 25/29 April 1921. Overzicht van de Inlandshe en Maleisch-Chineesche Pers No.18/1921.
Bokkengevechten en Wedrennen. Kaoem Moeda, 18/23 Juli 1921. Overzicht van de Inlandshe en Maleisch-Chineesche Pers No. 30a/1921.
Buys, M. 1900. In Het Hart der Preanger. Leiden: S.C. van Doesburgh.
Crawfurd, J. (1820). History of The Indian Archipelago. Edinburgh: Archibald Constable and Co.
De Aanstaande Pasar Gambir. Bataviaasch Nieuwsblad, 25 Juni 1926.
Deenik, A.C. dan Rd. Djajadiredja. (1913). Roesdi djeung Misnem; Bokoe batjaan pikeun moerid2 di Sakola Soenda. ‘s-Gravenhage: Blankwaardt & Schoonhoven.
De Omdooping der Desa Tjimareme. De Preanger-Bode, 29 November 1922.
De Omdooping der Desa Tjimareme. De Sumatra Post, 9 Desember 1922.
De Koning van Siam te Garoet. De Locomotief, 22 Juni 1896.
Digital Collections Leiden University Libraries. Rammengevecht op de aloen-aloen te Garoet voor het huis van de assitent-resident, diakses pada tanggal 5 April 2021, dari https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/
Dieren-Bescherming. De Preanger-Bode, 30 Januari 1923.
Digital Collections Leiden University Libraries. Rammengevecht te Bandoeng, diakses pada tanggal 5 April 2021, dari https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/
Enkele Onderwerpen van Algemeen Belang. Weltevreden: Landsdrukkerij.
Feesten te Bandoeng. Bataviaasch Nieuwsblad, 2 September 1908.
Garoet Bestaat 125 jaar. Bataviaasch Nieuwsblad, 1 September 1938.
Gustaman, B. (2015). Animal Welfare di Hindia Belanda; Perkembangan Wacana Tentang Kesejahteraan Satwa 1896-1942. Tesis Fakultas Ilmu Budaya Universitas Gadjah Mada.
Holle, K.F. (1868). “Merinos-Schapen”. Tijdschrift voor Nijverheid en Landbouw in Nederlandsch Indie uitgegeven door de Nederlandsch-Indische Maatschappij van Nijverheid en Landbouw Deel XIII. Batavia: Ogilvie & Co.
Jaarmarkt. De Preanger-Bode, 15 Maret 1907.
Lebaran te Garoet. Bataviaasch Nieuwsblad, 29 September 1888.
Lubis, N. H. (1998). Kehidupan Kaum Menak Priangan 1800-1942. Bandung: Pusat Informasi Kebudayaan Sunda.
Mut. Een vacantiereisje op Java. De Locomotief, 18 Juli 1902.
Nederlandsch-Indie Bandoeng, 17 Februari 1989. De Preanger-Bode, 17 Februari 1898.
Nederlandsch-Indie Bandoeng, 31 Agustus 1898. De Preanger-Bode, 31 Agustus 1898.
Pasar Malem te Rangkas. Bataviaasch Nieuwsblad, 5 Juni 1929.
Preanger Kroniek – Raadsoverzicht. Bataviaasch Nieuwsblad, 27 Juli 1923.
Raap, O. J. 2013. Soeka-Doeka Djawa Tempo Doeloe. Jakarta: KPG.
Raffles, T. S. (1830). The History of Java Vol. I. London: John Murray.
Rammengevechten. De Preanger-Bode, 17 Januari 1923.
Rammengevechten. De Sumatra Post, 29 Januari 1923.
Rammengevechten. Matahari, 14, 24, 30 Januari 1923.
Overzicht van de Inlandshe en Maleisch-Chineesche Pers No. 6/1923.
Stroomberg, J. (2018). Hindia Belanda 1930. Yogyakarta: IRCiSoD.
Uit Bandoeng. Het nieuws van den dag, 20 Agustus 1908.
Uit Tasikmalaja. De Preanger-Bode, 5 Agustus 1922.
Van die ren daar – uit Garoet schrijft men ons. De Preanger-Bode, 1 September 1904.
Van die ren daar – uit Oedjoengbroeng. De Preanger-Bode, 1 Desember 1913.
Van Dyck, J.Z. (1922). Garoet en Omstreken. Batavia: G. Kolff & Co.
Volksfeesten. De Preanger-Bode, 8 Januari 1923.
Vooruitgang?. Matahari. 4/30 September 1922. Overzicht van de Inlandshe en Maleisch-Chineesche Pers No. 41/1922.
Wanaradja’s Polikliniek – Feestelijke Openning. Het nieuws van den dag voor Nederlandsch-Indie, 2 Januari 1940.
Wetboek van Strafrecht voor Nederlandsch-Indie (1921).
Zaterdagavondcadetjes. De Preanger- Bode, 27 Agustus 1900.
Sumber: http://ejurnalpatanjala.kemdikbud.go.id/patanjala/index.php/patanjala/article/view/788
